کبد چرب

بیماری کبد چرب به نوعی بیماری خاموش و رایجی است که افراد زیادی در سال به آن مبتلا می‌شوند. ممکن است هر کسی به این بیماری مبتلا باشد و در عین حال از آن آگاه نباشد. از این رو بهتر است علائم و نشانه‌های این بیماری شناخته شود و دست کم دو بار در سال برای بررسی وضعیت کبد آزمایش مخصوص کبدی داده شود.

دکتر سید یحیی ضرغامی فلوشیپ جراحی‌های کبد/ جراحی پانکراس/ جراحی مجاری صفراوی / پیوند اعضای داخل شکم

کبد چرب چیست؟

انواع بیماری‌ها کبد را درگیر کرده و به صورتی به این عضو حیاتی انسان آسیب وارد می‌کنند. یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در رابطه با کبد بیماری کبد چرب است. این بیماری به دلیل تجمع چربی در کبد فرد ایجاد می‌شود. نوعی از این بیماری که استئاتوز کبدی نام دارد به دلیل تجمع چربی در کبد رخ می‌دهد.

میزانی چربی به صورت نرمتال باید در کبد وجود داشته باشد. اگر این میزان به حد بالاتر از میزان نرمال برسد اصطلاحا فرد دچار کبد چرب شده است. برای میزان چربی موجود در کبد محققان اعلام کرده‌اند اگر بیش از ۵ الی ۱۰ درصد وزن کبد را چربی تشکیل داده باشد می‌توان گفت فرد به مشکل کبد چرب مبتلاست. دومین عضو داخلی بزرگ بدن کبد است و به فرآوری مواد غذایی کمکم کرده و خون را تصفیه می‌کند. این بیماری گاهی بیماری خاموش کبدی نام می‌گیرد زیرا ابتلا به آن علائمی در فرد بروز نمی‌کند.

انواع کبد چرب

انواع مختلفی از بیماری کبد چرب وجود دارد که به دلایل متعددی پدید می‌آیند از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) به علت تجمع چربی در نتیجه مصرف زیاد الکل ایجاد می‌شود.

بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) در نتیجه تجمع چربی بنا به دلایلی غیر از مصرف الکل در افراد غیر الکلی ایجاد می‌شود.

بیماری استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) در این بیماری علائم التهاب و آسیب سلول‌های کبدی مشاهده می‌شود.

طیف وسیعی از شرایط منجر به چرب شدن کبد بدون الکل می‌شوند. این موارد در افرادی که دارای اضافه وزن و چاقی هستند دیده می‌شود. بیماری کبد چرب غیر الکلی در مراحل اولیه معمولا آسیب خاصی به بدن وارد نمی‌کند. اما در صورت ادامه دار بودن ممکن است به بیماری وخیم تری با عنوان سیروز کبدی منجر شود که بیماری مهلک و بسیار خطرناکی است.

سیروز کبدی چیست؟

اگر بر اثر تجمع چربی بیش از حد در کبد این عضو دچار التهاب شود این التهاب می‌تواند باعث زخم شدن کبد شود. این مشکل عنوان فیبروز کبدی دارد. اگر فیبروز کبدی پیشرفت کند می‌تواند به مرحله بعدی یعنی سیروز کبدی رسیده و این بیماری را در فرد ایجاد کند. سیروز تهدید کننده زندگی است و می‌تواند به نارسایی کبدی منجر شود.

سیروز کبدی عواملی مانند موارد زیر دارد:

• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن
• ضعف
• خستگی
• خون دماغ شدن
• خارش پوست
• زرد شدن پوست و چشم
• ایجاد شبکه‌هایی از رگ‌های خونی شبیه به تار عنکبوت زیر پوست
• درد شکم
• تورم شکم
• تورم پاها
• بزرگ شدن پستان در مردان
• گیجی، خواب آلودگی و اختلال در گفتار (انسفالوپاتی کبدی).

علائم کبد چرب

بیماری کبد چرب در مراحل اولیه آن علامتی ندارد. تنها با مشکوک بودن پزشک با توجه به موارد موجود در شرح حال قابل تشخیص است. با پیشرفت بیماری در قسمت فوقانی سینه سمت راست احساس فشار ایجاد می‌شود. ممکن است فرد درد خفیفی حس کند که نیاز به مسکن نباشد اما این درد به صورت همیشگی در فرد وجود دارد. همچنین کبد چرب علائمی را روی پوست ایجاد می‌کند. از جمله خارش، قرمزی، پوسته پوسته شدن. هنگامی که این علائم بروز کردند تقریبا بیماری به مراحل پیشرفته خود رسیده است. درمان در این روش پاکسازی سریع کبد است. بسته به شدت و درجه رشد بیماری ممکن است فرد علائم زیر را نشان دهد:

• بی اشتهایی
• کاهش وزن
• ضعف و خستگی
• تهوع و استفراغ
• زردی
• معده درد
• تورم در شکم

علائم پیشرفته تر کبد چرب

علائم بیماری‌های مزمن در صورت عدم درمان به تدریج وخیم‌تر می‌شوند. کبد چرب علائمی دارد که قبلا به آنها اشاره شد اما علائمی وجود دارد که در حالت کبد چرب پیشرفته بیشتر بروز می‌کند و عبارتند از:

• تورم شکم
• بزرگ‌شدن رگ‌های خونی در زیر پوست
• بزرگ‌شدن طحال
• قرمز شدن کف دست
• زردی پوست و چشم

علائم کبد چرب در زنان

بروز بیماری کبد چرب در زنان می‌تواند علائم متعددی داشته باشد. از شایع‌ترین علائم برای این مشکل در زنان خستگی و بیحالی است که به صورت مزمن فرد را درگیر می‌کند. این مسئله می‌تواند فرد را در انجام کارهای روزانه آزار دهد. در در ناحیه سینه بالای شکم و سمت راست بدن و زیر دنده‌ها نیز از علائم دیگر ابتلا به این بیماری در زنان است. بسیاری از زنانی که مبتلا به کبد چرب هستند ممکن است به تورم شکم دچار شوند. در این حالت یک توده سفت غیرطبیعی در ناحیه راست بالایی شکم قابل تشخیص است. از طرف دیگر کاهش اشتها، تهوع، استفراغ و زردی پوست و زردی سفیدی چشم نیز می‌تواند نشان دهنده این بیماری در زنان باشد.

دلایل ایجاد کبد چرب

بروز کبد چرب در فرد به دلایل متعددی اتفاق می‌افتد در ادامه مهم‌ترین دلایلی که باعث ایجاد کبد چرب در فرد می‌شوند را معرفی کرده‌ایم.

• چاقی
• چربی اضافی شکم
• ابتلا به دیابت نوع ۲
• مقاومت به انسولین
• مصرف الکل
• مصرف داروهای خاص
• کلسترول بالا
• سطح بالای تری گلیسیرید در خون
• زنان باردار
• سندروم متابولیک
• عدم تحرک کافی
• سوء تغذیه
• ژنتیک
• آپنه خواب
• رژیم غذایی و وضعیت دستگاه گوارش
• سندروم تخمدان پلی کیستیک
• تیروئید کم کار

تشخیص کبد چرب

غیر از علائم بالینی که توسط پزشک تشخیص داده می‌شود روش دقیق برای تشخیص بیماری کبد چرب و شدت آن با انجام آزمایش خون و نمونه برداری و عکس برداری صورت می‌گیرد. آزمایش کبد در واقع مجموع چند آزمایش برای بررسی صحت عملکرد کبد است. این آزمایشات مواد مختلف که به کبد ربط دارند را در خون اندازه‌گیری می‌کنند. نتایج این آزمایشات می‌تواند این بیماری را تشخیص داده و شدت و حدت آن را تعیین کند.

آزمایش عملکرد کبد

آزمایش کبد چرب از چند جز تشکیل شده است به صورت زیر:

• آلانین آمینوترانسفراز (ALT)
• آلکالن فسفاتاز (ALP)
• آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)
• بیلی روبین تام (Total bilirubin)
• آلبومین (ALb)
• گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT)

تصویربرداری از کبد

از روش‌های عکس برداری از کبد برای تشخیص التهاب و بزرگی آن و وجود چربی‌های اضافه در کبد استفاده می‌شود که به صورت زیر هستند :

• سونوگرافی
• CT: توموگرافی رایانه‌ای
• MRI: تصویربرداری تشدید مغناطیسی

نمونه برداری از کبد

همه افرادی که به کبد چرب غیر الکلی مبتلا هستند نیاز به نمونه برداری از کبد ندارند. اگر مشکوک به کبد چرب غیر الکلی هستید یا آزمایشات نشان می‌دهند که ممکن است مبتلا به سیروز کبدی باشید بیوپسی یا نمونه برداری باید توسط پزشک انجام شود. در این بیماری‌ها که نام برده شد نمونه برداری از کبد بهترین روش تشخیص است.

عوارض کبد چرب

باید دانست که بیماری کبد چرب در ابتدای امر علائم و عوارض خاصی بروز نمی‌دهد اما با پیشرفت این بیماری عوارض جدی مانند سیروز کبدی دور از ذهن نیست. در صورتی که چربی کبد در افراد بیش از حد جمع شود ممکن است به بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون و مشکلات کلیوی منجر شود. افرادی که همزمان مبتلا به کبد چرب و همزمان مبتلا به دیابت هستند بیشتر در معرض بیماری‌ها و اختلالات قلبی قرار دارند.

با انباشته شدن چربی‌ها در کبد بافت آن دچار التهاب می‌شود. با افزایش شدت بیماری کبد فرد زخم شده و منجر به فیبروز کبدی می‌شود. این عارضه در طول زمان باعث کارایی کبد شده و در صورت عدم کنترل میتواند نتایج مخاطره آمیزی برای سلامت فرد داشته باشد. بروز این علائم با مصرف سیگار و مشروبات الکلی در افراد بیشتر می‌شود

درمان کبد چرب

مهمترین راهکار در درمان و کنترل بیماری کبد چرب تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی است. با بهبود تغذیه و افزایش تحرک و سایر تغییرات در سبک زندگی می‌توان کبد چرب را کنترل کرده از التهاب کبد جلوگیری کرد. اما به طور کلی می‌توان درمان کبد چرب را به صورت زیر نشان داد:

• خودداری از مصرف الکل
• کاهش وزن
• مصرف داروهای تجویز شده برای دیابت، کلسترول و تری گلیسیرید
• مصرف ویتامین E با مشورت پزشک

در پایان

کبد چرب یک بیماری شایع ولی قابل کنترل و درمان است. می‌توانید با استفاده از تغییراتی در سبک زندگی و خورد و خوراک شدت این بیماری را کم کرده و به سلامت کامل رسید. تغییراتی که برای درمان چربی کبد مورد نیاز است را می‌توان شامل کاهش وزن، داشتن تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم، کنترل قند خون، اجتناب از الکل و درمان بیماری‌های زمینه‌ای دانست.

با ایجاد تغییرات فوق در زندگی و مصرف داروهایی که پزشک تجویز می‌کند می‌توان به بهبود کیفیت زندگی و ممانعت از عوارض ناشی از آن کمک کرد.