علائم پس زدن پیوند کبد و علل رد پیوند

جراحی پیوند کبد عمل پیچیده و سخت است که پس از انتظار طولانی در لیست پیوند کبد انجام می‌شود و با وجود تمام پیچیدگی‌ها برای داشتن شانس پیوند این احتمال وجود دارد که عضو پیوند شده توسط سیستم ایمنی به عنوان مهاجم شناسایی شود و بدن فرد گیرنده آن را پس بزند. در این مطلب علل و علائم و درمان‌های پس زدن پیوند کبد و راه‌های پیشگیری از رد پیوند کبد را شرح خواهیم داد.

پس زدن پیوند کبد چیست؟

پس زدن عضو یک واکنش طبیعی از طرف سیستم ایمنی بدن است. بدن عضو پیوندی را به عنوان عنصری خارجی شناسایی می‌کند و به این تهدید جدید برای بدن حمله می‌کند. بدن با ساختن آنتی بادی سعی در از بین بردن تهدیدی که شناسایی کرده است دارد. سلول‌های T سیستم ایمنی شما همیشه در خون در گردش هستند و بافت‌های خارجی مانند یک عضو جدید پیوندی را شناسایی می‌کنند. آنتی ژن‌های لنفوسیت انسانی (HLA) مولکول‌هایی هستند که یک امضای منحصر به فرد را روی تمام سلول‌های شما ارائه می‌دهند و به سلول‌های T می‌گویند که سلول‌های موجود در بدن شما متعلق به خودتان هستند. هنگامی که یک عضو را پیوند می‌زنید، سلول‌های T سیستم ایمنی بدن شما متوجه می‌شوند که عضو پیوندی دارای آنتی‌ژن‌های HLA یکسانی با بقیه بدن شما نیست. سپس سلول‌های T و سایر سلول‌های سیستم ایمنی شما سعی می‌کنند عضو پیوندی را نابود کنند.

دکتر سید یحیی ضرغامی فلوشیپ جراحی‌های کبد/ جراح پیوند کبد / جراحی پانکراس/ جراحی مجاری صفراوی / پیوند اعضای داخل شکم

راه های پیشگیری از رد پیوند کبد

برای کاهش احتمال رد پیوند کبد پیش از انجام عمل پیوند، اعضای تیم جراحی انطباق فرد دریافت کننده و اهدا کننده را می‌سنجند و آزمایش‌هایی در این زمینه انجام می‌دهند. گروه خونی هر دو فرد باید یکسان باشد و نتیجه برخی آزمایش‌های ژنتیکی مورد تایید باشند. علاوه بر بررسی‌های اولیه پیش از عمل، داروهایی برای سرکوب سیستم ایمنی فرد تجویز می‌شوند تا جلوی واکنش بدن و پس زدن عضو جدید گرفته شود؛ داروهایی از جمله سیکلوسپورین، تاکرولیموس و پردنیزون که سرکوب کننده‌های سیستم ایمنی هستند. توصیه‌‌هایی جهت کاهش احتمال پس زدن پیوند به گیرنده کبد ارائه می‌شود که عبارتند از:

• آزمایش خون به صورت دوره‌ای:

انجام آزمایش خون مکرر و با فاصله‌های زمانی توصیه شده برای ارزیابی شرایط بدن پس از پیوند ضرورت دارد. در صورتی که بدن در آستانه رد کردن پیوند و پس زدن عضو جدید باشد نتیجه این آزمایشات به پزشک معالج کمک می‌کند پیش از اینکه فرصت از دست برود اقدامات لازم جهت کنترل شرایط و پیشگیری از پس زدن عضو پیوندی را انجام دهد.

• رژیم غذایی سالم:

در پیش گرفتن یک رژیم غذایی سالم پس از پیوند در سرعت بخشیدن به نقاهت و بهبود پس از جراحی کبد و همچنین کاهش ریسک بروز عوارض پس از عمل تاثیر بالایی دارد. به بیماران توصیه می‌شود غذاهای مغذی مانند گوشت گاو بدون چربی، مرغ و گوشت خوک، نان و غلات سبوس دار و میوه ها و سبزیجات مصرف کنند.

• مصرف منظم داروها:

داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی اهمیت بالایی دارند و از دست دادن حتی یک دوز از آن می‌تواند خطر حمله سیستم ایمنی به عضو جدید را بالا ببرد. این داروها باید به طور نامحدود مصرف شوند و در صورت بروز تغییرات جزئی نیز تیم پزشکی خود را مطلع کنید.

• کاهش دادن ریسک عفونت:

با توجه به اینکه داروهای تجویزی سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند و عملکرد آن را تحت الشعاع قرار می‌دهند پس از آغاز دوره مصرف این داروها باید بیش از پیش نسبت به بهداشت شخصی خود حساسیت نشان دهید و از قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که در معرض ویروس و باکتری خواهید بود پرهیز کنید.

علائم رد شدن پیوند کبد

علائم رد شدن پیوند کبد بسته به شرایط جسمی افراد می‌تواند متفاوت باشد. علائم شایعی که باید به آنها توجه داشته باشید و در صورت مشاهده پزشک خود را در جریان بگذارید عبارتند از:

• تغییر رنگ پوست و چشم‌ها (زردی): این یکی از شایع ترین علائم پس زدن است و نشان دهنده مشکلات کبدی است.
• تب: افزایش دمای بدن یکی دیگر از علائم رایج است.
• خستگی و ضعف: احساس خستگی و بی حالی مداوم می تواند نشانه ای از پس زدن باشد.
• درد شکم: درد در ناحیه شکم، به خصوص در سمت راست بالای شکم، ممکن است رخ دهد.
• کاهش اشتها: کاهش اشتها و کاهش وزن غیر قابل توضیح می تواند از علائم پس زدن باشد.
• تغییرات در نتایج آزمایش های کبدی: آزمایش های خون می توانند نشان دهند که کبد به درستی کار نمی کند.

درمان پس زدن پیوند کبد

• یکی از اولین درمان‌ها افزایش یا تغییر دوز داروهای سرکوب کننده یا ضد تکثیر سلول‌های ایمنی برای کنترل بیشتر بر روی سیستم ایمنی بیمار است.
• درمان پلاسمافرز نیز از دیگر راهکارها است؛ پلاسمافرز فرآیندی است که در آن پلاسمای خون که حاوی آنتی‌بادی‌های مضر است، خارج شده و با محلول‌های دیگری جایگزین می‌شود. این روش ممکن است در موارد شدید پس زدن استفاده شود.
• ایمونوتراپی با آنتی‌بادی‌ها در مواردی که پس زدن مقاوم به درمان‌های استاندارد است. در این موارد می‌توان از آنتی‌بادی‌های خاصی مانند آنتی‌بادی‌های مونوکلونال استفاده کرد که به طور مستقیم سلول‌های ایمنی مهاجم را هدف قرار می‌دهند.

منابع: www.templehealth.org

www.medlineplus.gov

www.webmd.com